Liczba dzieci z doświadczeniem migracji w szkołach w Polsce systematycznie wzrasta. Od 2011 r. zgodnie z Ustawą z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe, rozdz. 7: Kształcenie osób przybywających z zagranicy, art. 165: Ust. 8: Osoby, o których mowa w ust. 7 [czyli osoby niebędące obywatelami polskimi, podlegające obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki] mają prawo do pomocy udzielanej przez osobę władającą językiem kraju pochodzenia, zatrudnioną w charakterze pomocy nauczyciela przez dyrektora szkoły. Pomocy tej udziela się nie dłużej niż przez okres 12 miesięcy. Środki na zatrudnienie pomocy nauczyciela przekazuje organ prowadzący na wniosek dyrekcji szkoły. Wprowadzony w 2024 r. Ust. 8a mówi: W szkole może być zatrudniony asystent międzykulturowy. Asystent międzykulturowy udziela osobom, o których mowa w ust. 7, pomocy w kontaktach ze środowiskiem szkolnym, a także współdziała z ich rodzicami oraz ze szkołą.

Asystentka międzykulturowa lub asystent międzykulturowy to określenie używane potocznie zarówno w odniesieniu zarówno do osób zatrudnionych przez dyrekcję szkoły na stanowisku pomocy nauczyciela ze środków przekazanych przez organ prowadzący w oparciu o przepisy oświatowe, jak i wobec osób, które będą zatrudniane na stanowisku asystenta międzykulturowego zgodnie z Ustawą prawo oświatowe, a także wobec osób, które są zatrudniane w szkołach na analogicznych stanowiskach przez organizacje pozarządowe.

Jednocześnie przepisy oświatowe umożliwiają także zatrudnianie osób w charakterze asystentki lub asystenta edukacji romskiej w szkole podstawowej lub w przedszkolu na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dn. 14.11.2007 r. (paragraf 11) oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18.08.2017 r. (paragraf 12): W przedszkolu i szkole publicznej można zatrudnić, w charakterze pomocy nauczyciela, asystenta edukacji romskiej. Asystent edukacji romskiej udziela dzieciom i młodzieży pochodzenia romskiego pomocy w kontaktach ze środowiskiem przedszkolnym lub szkolnym, a także współdziała z ich rodzicami oraz z przedszkolem lub szkołą.

Skala zatrudnienia asystentek i asystentów międzykulturowych oraz romskich w szkołach w Polsce jest wciąż niewystraczająca wobec potrzeb uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji, ich rodzin  oraz społeczności szkolnych - mimo, że rozwiązanie to  istnieje w przepisach oświatowych już od 2011 r. – w przypadku asystentek i asystentów międzykulturowych / pomocy nauczyciela, oraz od 2007 r. – w przypadku asystentek i asystentów edukacji romskiej.

Rola asystentek i asystentów międzykulturowych w szkołach

Asystentki i asystenci międzykulturowi, podobnie jak asystentki i asystenci edukacji romskiej, wspierają uczniów i uczennice w adaptacji, edukacji i integracji oraz pełnią rolę łączniczek i łączników językowo-kulturowych pomiędzy dzieckiem, jego rówieśnikami, kadrą szkoły (dyrekcją, wychowawczynią lub wychowawcą, nauczycielkami i nauczycielami) i rodzicami / opiekunami prawnymi, a także społecznością lokalną (szczególnie w przypadku dzieci i rodzin uchodźczych). 

Obecność asystentek i asystentów jest jednym z najskuteczniejszych rozwiązań wspierających zarówno dzieci z doświadczeniem migracji oraz dzieci romskie uczęszczające do szkół w Polsce, jak też nauczycielki i nauczycieli oraz całe społeczności szkolne i lokalne: umożliwia korzystanie z nauki uczennicom i uczniom z doświadczeniem migracji oraz romskim, wpływa pozytywnie na ich frekwencję szkolną, integrację i wyniki edukacyjne, ułatwia prowadzenie klasy oraz zmniejsza obciążenie nauczycielek i nauczycieli pracujących w oddziałach przygotowawczych oraz w klasach, do których uczęszczają dzieci polskie, jak i dzieci z doświadczeniem migracji i/lub dzieci romskie, ułatwia kontakt z rodzicami i/lub opiekunami prawnymi, wzmacnia integrację społeczności szkolnych i lokalnych oraz ułatwia prowadzenie edukacji zdalnej.

Zakres zadań asystentek i asystentów międzykulturowych oraz romskich może obejmować m.in.: wspieranie dziecka z doświadczeniem migracji (i jego rodziny) w adaptacji w nowym środowisku szkolnym (a także w środowisku lokalnym i kulturowym), pomoc w tłumaczeniu z języka polskiego na język dziecka i jego rodziny (oraz odwrotnie) - zarówno podczas zajęć szkolnych jak i podczas zebrań rodziców oraz spotkań indywidualnych z dyrekcją lub kadrą pedagogiczną szkoły, pośredniczenie językowo-kulturowe, pośredniczenie w kontaktach pomiędzy szkołą a rodzicami lub opiekunami prawnymi dzieci z doświadczeniem migracji, wspieranie w rozwiązywaniu konfliktów m.in. związanych z różnicami kulturowymi, religijnymi itp. dostarczanie kadrze szkoły wiedzy o różnicach kulturowych i wpływie doświadczenia migracji na sposób funkcjonowania dziecka w szkole, inicjowanie i wspieranie działań mających na celu integrację dzieci, rodziców oraz całej społeczności szkolnej.

Asystentki i asystenci międzykulturowi to najczęściej osoby, które same mają doświadczenie migracji, a asystentki i asystenci romscy to najczęściej osoby, które są częścią społeczności romskiej  dzięki temu lepiej rozumieją potrzeby emocjonalne i społeczne dziecka, związane z procesem adaptacji w polskich warunkach kulturowych oraz potrafią na nie odpowiedzieć.

Ponadto asystentki i asystenci międzykulturowi oraz romscy są często jedynymi osobami dorosłymi w szkole mówiącymi w języku dziecka. Na swoim przykładzie pokazują, że skuteczna adaptacja i integracja w nowym kraju lub środowisku kulturowym jest możliwa. Nierzadko pełnią także funkcję mentorek i mentorów kulturowych – pomagają zrozumieć różnice kulturowe i rozwiązywać ewentualne nieporozumienia, konflikty czy napięcia z nimi związane, wspierają integrację całej społeczności szkolnej i kształtują w środowisku szkolnym postawę szacunku dla różnorodności społecznej.

Od 24 lutego 2022 r. liczba asystentek i asystentów zwiększyła się ok. dziesięciokrotnie. Wśród dyrekcji szkół, władz samorządowych oraz władz centralnych znacznie zwiększyły się zainteresowanie współpracą z asystentkami i asystentami międzykulturowymi oraz świadomość korzyści wynikających z takiej współpracy. Można więc szacować, że w perspektywie kilku lat zapotrzebowanie na pracę asystentek i asystentów międzykulturowych oraz romskich - zarówno ze względu na utrzymujące się od lat trendy migracyjne i systematyczny wzrost migrantek i migrantów w Polsce, jak też ze względu na konsekwencje rosyjskiej agresji na Ukrainę, będzie wysokie. Potwierdzają to ostatnie zmiany w Ustawie Prawo Oświatowe, do którego w 2024 roku została na stałe wpisana funkcja asystenta międzykulturowego.

Kandydatki i kandydaci

Studia są adresowane do osób, które planują podjęcie pracy lub pracują w szkołach jako asystentki i asystenci międzykulturowi, asystentki i asystenci edukacji romskiej lub pełnią funkcję pomocy nauczyciela zgodnie z Ustawą prawo oświatowe (Rozdział 7: Kształcenie osób przybywających z zagranicy, Art. 165 ust. 8, 8a i 9).

Opis studiów

Program studiów

Program studiów (196 godzin, 36 punktów ETCS) obejmuje następujące bloki tematyczne:

MODUŁ: Integracja i świadome uczestnictwo w procesie edukacyjnym (14 godz.):

• Integracja i świadome uczestnictwo w procesie edukacyjnym
• Moje mocne strony
• Monitorowanie i ugruntowywanie efektów edukacyjnych – cz. I

MODUŁ: Rola asystentki międzykulturowej / asystenta międzykulturowego w szkole (30 godz.):

• Asystentura jako praktyka pomocowa
• Rola i zadania asystentek i asystentów międzykulturowych w szkole
• Komunikacja w środowisku szkolnym i postępowanie w sytuacjach trudnych – cz. I
• Komunikacja w środowisku szkolnym i postępowanie w sytuacjach trudnych – cz. II
• Współpraca ze społecznością szkolną i lokalną
• Praca asystentki międzykulturowej / asystenta międzykulturowego w szkole
• Etyka w pracy asystentek i asystentów międzykulturowych

MODUŁ: Pedagogika i psychologia w praktyce AM (36 godz.):

• Zachowania ryzykowne wśród młodzieży
• Wpływ doświadczenia migracji na funkcjonowanie psychospołeczne dziecka
• Emocje w rozwoju dziecka i w pracy asystentek o asystentów międzykulturowych
• Diagnozowanie i praca z dzieckiem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
•  Akwizycja wiedzy – metodyka pracy AM

MODUŁ: Wspieranie nauki języka polskiego jako drugiego / obcego (20 godz.):

• Wprowadzenie do metodyki nauczania języka polskiego jako drugiego / obcego
• Praca z tekstem w języku polskim
• Zagubione w przekładzie / zyskane w przekładzie. Pośrednictwo językowo-kulturowe w pracy AM

MODUŁ: Aspekty prawne, prawo-oświatowe i organizacja pracy szkoły (10 godz.):

• Wybrane zagadnienia prawa oświatowego
• Przepisy prawa oświatowego dotyczące wspierania edukacji i integracji dzieci z doświadczeniem migracji
• Ocenianie postępów w nauce uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji
• Prawo pracy

MODUŁ: Aspekty międzykulturowe w pracy asystentek i asystentów międzykulturowych (36 godz.):

• Międzykulturowość – potencjał i wyzwania
• Wspieranie dziecka romskiego
• Wspieranie dziecka ukraińskiego
• Wspieranie dziecka wietnamskiego
• Edukacja i integracja międzykulturowa
• Rozwiązywanie konfliktów

MODUŁ: Równe traktowanie oraz przeciwdziałanie wykluczeniu, przemocy i dyskryminacji w szkole (30 godz.):

• Przeciwdziałanie wykluczeniu, przemocy i dyskryminacji w szkole
• Ochrona przed dyskryminacją – aspekty prawne
• Dziecko jako podmiot praw człowieka
• Reagowanie na mikronierówności, przejawy wykluczenia i dyskryminację wobec asystentek i

MODUŁ: Dobrostan i profilaktyka wypalenia zawodowego w pracy asystentki międzykulturowej / asystenta międzykulturowego (8 godz.)

MODUŁ: Monitorowanie i ugruntowywanie efektów edukacyjnych – cz. II (12 godz.)

Szczegółowy program studiów znajduje się na stronie: https://ipsir.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2022/12/Program-SPAM.pdf

Studia mają charakter praktyczny. Dominującą formą pracy są warsztaty, ćwiczenia i konwersatoria. Elementem zajęć będzie również wizyta studyjna w szkole i job shadowing (obserwacja i towarzyszenie doświadczonej asystentce międzykulturowej w jej codziennej pracy w szkole).

Program studiów zakłada innowacyjne podejście, w którym kładziony jest akcent na autorefleksję i świadome uczestnictwo w procesie edukacyjnym. Po każdym zjeździe, osoby uczestniczące będą spotykać się z opiekunką lub opiekunem grupy na podsumowanie dotyczące efektów merytorycznych, edukacyjnych i rozwojowych zajęć. Spotkania będą służyć (auto)monitorowaniu i ugruntowywaniu efektów edukacyjnych i rozwojowych. W II semestrze spotkania służyć będą także ukierunkowaniu pracy nad formą zakończenia studiów – projektem indywidualnym lub grupowym.

Program studiów podyplomowych został opracowany w oparciu o ekspertyzę i rekomendacje osób i organizacji współtworzących ogólnopolską Koalicji na rzecz wzmacniania roli asystentek i asystentów międzykulturowych oraz romskich (https://asywszkole.pl/o-nas/), zainicjowaną i koordynowaną przez Fundację na rzecz Różnorodności Społecznej (FRS) oraz wstępne analizy prowadzone w ramach projektu badawczego „Asystentura międzykulturowa jako instrument polityki integracyjnej: przypadek polskiego systemu edukacyjnego” (2020/39/O/HS5/00763) finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki realizowanego przez Wydział Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji UW.

Kadra

Kadrę studiów podyplomowych „Asystentura międzykulturowa w szkole” stanowią wykładowczynie i wykładowcy akademiccy oraz ekspertki i eksperci (w tym praktyczki i praktycy), pracujący na co dzień z dziećmi i młodzieżą oraz nauczycielkami i nauczycielami, w tym przedstawicielki i przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz doświadczone asystentki i asystenci międzykulturowi.

Miejsce i harmonogram zajęć

Zajęcia są prowadzone w budynku Instytutu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji UW. Zajęcia organizowane są w soboty i niedziele w godz. 9.00 - 18.00, średnio co ok. 3-4 tygodnie. Wizyty studyjne w szkołach oraz job shadowing będą odbywać się w dni robocze. Każda osoba uczestnicząca w studiach weźmie udział w dwóch wizytach studyjnych (łącznie dwa dni zajęć). 

Zjazdy będą odbywać się w następujących terminach (terminy mogą ulec nieznacznym zmianom)::

1. 26-27 października 2024 r.
2. 23-24 listopada 2024 r.
3. 07-08 grudnia 2024 r.
4. 11-12 stycznia 2025 r
5. 25-26 stycznia 2025 r.
6. 09-09 lutego 2025 r.
7. 22-23 lutego 2025 r.
8. 01-03 marca 2025 r.
9. 22-23 marca 2025 r.
10. 26-27 kwietnia 2025 r.
11. 17-18 maja 2025 r.
12. 14-15 czerwca 2025 r.

Zaliczenia

Zaliczenia poszczególnych zajęć mają formę testów, zadań ustnych i pisemnych oraz rozmów ewaluacyjnych.

Absolwentki i absolwenci

Wiedza

Absolwentki i absolwenci: znają i rozumieją przebieg procesu akulturacji/adaptacji kulturowej oraz etapy szoku kulturowego, znają podstawowe zasady organizacji pracy szkoły, kluczowe dokumenty i procedury szkolne oraz podstawowe zasady oceniania i egzaminowania w systemie edukacji w Polsce, znają i rozumieją podstawowe cele swojej pracy, zadania, obowiązki i uprawnienia oraz ich granice, znają (i rozumieją, jak działa) system wsparcia dla uczniów i uczennic oraz ich rodzin, w tym m.in. zasady korzystania z pomocy poradni psychologiczno-pedagogicznych, systemu pomocy społecznej, znają i rozumieją praktyczne aspekty pracy w szkole na stanowisku asystentki międzykulturowej / asystenta międzykulturowego.

Umiejętności

Absolwentki i absolwenci potrafią: rozpoznać bariery w adaptacji kulturowej i integracji dziecka oraz podjąć działania zapobiegawcze i naprawcze, tłumaczyć dokumenty szkolne oraz tłumaczyć (obustronnie) podczas rekrutacji dziecka do szkoły, podczas lekcji i zebrań z rodzicami/opiekunami prawnymi, wyjaśnić uczniom i uczennicom oraz ich rodzicom / opiekunom prawnym zasady systemu edukacji w Polsce, dokumentować swoje działania oraz tworzyć dokumentację szkolną zgodnie ze standardami prawa oświatowego i zasadami oraz wytycznymi obowiązującymi w danej placówce, współpracować z dyrekcją, nauczycielkami i nauczycielami oraz specjalistkami i specjalistami w szkole, a także z uczniami / uczennicami i ich rodzinami, wspierać proces uczenia się dziecka, w tym pomagać uczniowi / uczennicy w selekcji, kategoryzacji i priorytetyzacji treści edukacyjnych, wyjaśniać nieporozumienia wynikające z nieznajomości języka, uwzględniając w tłumaczeniu różnice kulturowe i barierę językową, która może stanowić źródło nieporozumień, organizować i prowadzić swoją pracę i rozwój zawodowy w sposób zrównoważony, dbając o swój dobrostan.

Kompetencje społeczne

Absolwentki i absolwenci: mają świadomość znaczenia ‘języka edukacji szkolnej’, a także są gotowi doskonalić tłumaczenie, zwłaszcza pojęć i struktur językowych obecnych w języku edukacji szkolnej, inicjować i/lub wspierać proces integracji i inkluzji na poziomie grupowym (relacji rówieśniczych) oraz instytucjonalnym, a także wspierać szkołę w zapewnieniu równego traktowania oraz przeciwdziałaniu dyskryminacji, w tym postawom etnocentrycznym, są gotowi rozpoznawać potrzeby ucznia / uczennicy (językowe, adaptacyjne, inne) oraz zasoby dziecka i dostosowywać swoje działania do możliwości i potrzeb dziecka, wspierając je w procesie uczenia się, zasięgać opinii ekspertek i ekspertów, dzielić się – z kadrą szkoły a także z polskimi uczniami i uczennicami, ich rodzicami i społecznością lokalną – wiedzą i doświadczeniem dotyczącym kultury (kraju) pochodzenia uczniów i uczennic romskich i/lub z doświadczeniem migracji, wiedzą dotyczącą różnic kulturowych oraz funkcjonowania dziecka z doświadczeniem migracji, wspierać w wyjaśnianiu i rozwiązywaniu konfliktów – szczególnie tych wynikających z różnic kulturowych, współpracować z rodzicami dzieci romskich i/lub dzieci z doświadczeniem migracji oraz pełnić funkcję pośredniczki / pośrednika językowo-kulturowego pomiędzy dzieckiem i jego rodziną a społecznością szkolną i lokalną, wspierać wielo/międzykulturowy rozwój tożsamości uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji, ich dobrostan i samoocenę oraz dbać o widoczność ich kultury, ewaluować swoją pracę w odniesieniu do postępów dziecka oraz wyznaczonych celów edukacyjnych i wychowawczych, a także zwiększać swoje kompetencje.

Rekrutacja

Rekrutacja na studia podyplomowe odbywa się na podstawie zgłoszeń w systemie IRK. Kandydat powinien zarejestrować się w IRK i dokonać opłaty rekrutacyjnej 85 zł.

W przypadku większej liczby zgłoszeń, niż maksymalna liczba miejsc, kryteriami decydującymi będą:
- znajomość języka innego, niż angielski lub niemiecki (1 pkt)
- wiedza i umiejętności potrzebne do wykonywania zawodu asystentki międzykulturowej / asystenta międzykulturowego: (1 pkt) wiedza międzykulturowa (2 pkt) umiejętności komunikacyjne (3 pkt) umiejętność nawiązywania kontaktów.
Punktacja w skali 1-7 pkt. Minimalna liczba punktów do uzyskania pozytywnego wyniku wynosi 4.

Wymagane dokumenty

Kandydat składa następujące dokumenty:

• podanie o przyjęcie na studia (wygenerowane z systemu IRK i podpisane);
• CV;
• list motywacyjny;

• oświadczenie o co najmniej komunikatywnej znajomości języka polskiego w mowie i w piśmie oraz oświadczenie o co najmniej komunikatywnej znajomości innego języka, niż język polski w mowie i w piśmie (wygenerowane z IRK i podpisane);
• podpisaną umowę o warunkach odpłatności za studia podyplomowe (w dwóch egzemplarzach lub w trzech, jeżeli jest to umowa o warunkach odpłatności za studia podyplomowe finansowane/współfinansowane przez osobę trzecią) – generowaną z systemu IRK;
• podpisane zobowiązanie do ponoszenia kosztów odpłatności za studia (w dwóch egzemplarzach) – generowane z systemu IRK;
• podpisane oświadczenie o adresie poczty elektronicznej – generowane z systemu IRK. 
• odpis dyplomu ukończenia studiów wyższych: dyplomu magistra, licencjata albo inżyniera albo dyplomu równorzędnego wydanego za granicą celem sporządzenia kopii i poświadczenia jej zgodności z oryginałem lub uwierzytelnionym odpisem.

W przypadku, gdy kandydat legitymuje się dyplomem ukończenia studiów wyższych uzyskanym za granicą:

• poświadczenie dyplomu ukończenia studiów wyższych w formie legalizacji lub apostille;
• tłumaczenie przysięgłe na język polski dyplomu ukończenia studiów wyższych i legalizacji lub apostille, w wypadku tłumaczenia za granicą innego niż przysięgłe – tłumaczenie zalegalizowane w polskiej placówce dyplomatycznej;
• jeśli dyplom ukończenia studiów wyższym podlega obowiązkowi nostryfikacji – również zaświadczenie o nostryfikacji dyplomu.

Dokumenty należy składać osobiście lub przesłać pocztą (decyduje data wpływu do jednostki) na adres:

Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji UW

Studia Podyplomowe Asystentura Międzykulturowa w Szkole

ul. Podchorążych 20 pokój 29 i 39

00 - 721 Warszawa

Harmonogram rekrutacji

Termin rejestracji w systemie IRK: od 15.07.2024 r. do 04.09.2024 r.

Termin wniesienia opłaty rekrutacyjnej: do 05.09.2024 r.

Rozmowa kwalifikacyjna: od 16.09.2024 r. do 17.09.2024 r.

Termin ogłoszenia wyników: 20.09.2024 r.

Przyjmowanie dokumentów: od 23.09.2024 r. do 27.09.2024 r.

Czesne

5 000 zł jednorazowo płatne do 13.10.2024 r.

W dwóch ratach 5 000 zł

I rata 2 500 zł płatna do 13.10.2024 r.

II rata 2 500 zł płatna do 01.02.2025 r.